|
أَلَدُّ الْخِصَامِ
Ноҳақдан ашаддий душман бўлиш. Ибн Аббос р.а. шундай деган. (أَلَدُّ ) сўзи исми тафзил эмас, (أحمر ) сўзига ўхшаш бир сўздир. Чунки у муаннаси ва кўплиги қандай вазнда бўлиши жиҳатидан (أحمر ) сўзи билан бир хил. Бундан ташқари исми тафзил ўзи изофа қилинган сўзнинг бир қисми бўлади. Масалан, Зайд қавмнинг энг афзалидир, дейилганда қавмнинг энг афзали ўша қавмнинг бир бўлагидир. (الْخِصَامِ ) сўзи эса хусумат, душманлик маъносида тирик шахс ҳодисанинг бир бўлаги бўлиши мумкин эмас. (الْخِصَامِ ) сўзи (خصم ) сўзининг яъни, душман сўзининг кўплигидир, деган одамлар ҳам бор. У ҳолда ва у ашаддий душман, деган ибора ва у душманлиги ашаддий одам, деган маънода бўлади. Лекин Ибн Аббоснинг тафсири биз юқорида айтиб ўтган гапнинг вазнини оғирлаштиради. Яъни, ноҳақлик борасида ашаддий душман бўлиш, душманлик қилиш. Шунда бу сўз исми тафзил эмас, сифат бўлади. Бу гапда ашаддий душманлик қилиш қораланаётганига ишора бор. Ҳадисда келади:
«أَبْغَضُ الرِّجَالِ إِلَى اللهِ الْأَلَدُّ الْخَصِمُ»
«Аллоҳ учун кишиларнинг энг ёқимсизи ашаддий душмалик қиладиган кишидир».95 Ашаддий душманлик қилиш мунофиқларнинг сифатларидандир. Чунки улар дунёни яхши кўрадилар ва шунинг учун унинг устида бир-бирларига жуда кўп душманлик қиладилар.
وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ
(экин ва наслларни ҳалок қилишади). Яъни, экинни ва ҳар бир жонли нарсани.
(الْحَرْثَ ) сўзи экин маъносида. (النَّسْلَ ) сўзи эса ҳар бир жонли нарсани англатади. Отанинг белидан ва онанинг қорнидан чиққани учун фарзанд ҳам насл ҳисобланади.
أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ
(кибру ҳавоси гуноҳга тортади-етаклайди). Азизлик хорликнинг аксидир. Лекин бу ерда бу сўз мажозий маънода, манманлик, ўзини катта олиш маъноларида қўлланяпти. Яъни, гуноҳга ҳамроҳ бўлган манманлик сари ўзини отди. Бу гап ноҳақ устида саркашлик билан, ўзини катта олиш билан, гажирлик билан туриб олишдан киноядир.
وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ
171-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208